4-a2 - IŞIK VE SES

Ana Sayfa
TÜRKÇE
MATEMATİK
FEN VE TEKNOLOJİ
=> HAREKET VE KUVVET
=> IŞIK VE SES
=> TEKRAR MUTLAKA ÇALIŞ
SOSYAL BİLGİLER
ÖDEVLERİMİZ
İletişim
ÖDÜLLÜ SORU
Sitede Neler Olsun
Galeri



 
“IŞIK VE SES” ÜNİTE ÖZETİ
A.IŞIK
KARANLIKTA GÖREBİLİR MİYİZ?
Daha önce karanlık bir ortamda bulunduysanız (mesela akşam elektrikler kesildiğinde, bir mağaraya girdiğiniz­de... vb.) siz de aşağıdaki tecrübeleri yaşamışsınızdır: Ortam tamamen karanlık olduğunda etrafımızdaki varlık­ları hatta kendi vücudumuzu görmemiz mümkün değildir. Çok az bir ışık olduğunda, varlıkları biraz fark ederiz ama net olarak göremeyiz. Varlıkları net olarak görebilmek için yeterli miktarda ışığa ihtiyaç vardır. Eğer ışık çok fazla olursa, göz sağlığımız tehlikeye girebilir. Mesela, Güneş'e çıplak gözle bakmak sakıncalıdır.
Körebe oynarken ebe olduğumuzda, gözlerimiz bağlı ol­duğundan, gözümüze ışık ulaşmaz ve göremeyiz. Bu du­rumda etrafımızdakileri fark edebilmek İçin ortamı dikkatlice dinler ve ellerimizle yoklarız. Böylece çevremizdekileri takip edebiliriz.
Akşam, perdeleri iyice kapalı bir odaya girdiğimizde, odanın ışığını yakmadan bir şey bulmaya çalışırsak zorla­nırız. Çünkü karanlıkta varlıkları seçemeyiz. Kapıyı bir miktar açık bırakarak kapıdan ışık girmesini sağlarsak varlıkları biraz daha ayırt edilebilir hale gelir. Lambayı yaktığımızda ise her şeyi tam olarak görebilir ve aradığı­mızı rahatlıkla bulabiliriz.
ÇEVREMİZDEKİ IŞIK KAYNAKLARI
Etrafa ışık yayarak, çevresini aydınlatan varlıklara ışık kaynakları denir. Güneş, yıldız, ampul, mum, trafik ışık­ları, el feneri, ateş böcekleri birer ışık kaynağıdır.
1.Kendili­ğinden çevresini aydınlatan ışık kaynaklarına doğal ışık kaynakları denir. Güneş, yıldız ve ateş böcekleri, doğal ışık kaynaklarına örnektir.
2.Normalde ışık vermediği halde yakıldığında, üzerinden elektrik akımı geçtiğinde çevresi­ni aydınlatan varlıklara yapay ışık kaynakları denir. Am­pul, mum, trafik ışıkları, el feneri, yapay ışık kaynaklarına örnektir.
 
Normalde ışık yaymadıkları halde, ortamda bulunan bir ışık kaynağı İle aydınlatıldığında, ışık yayıyormuş gibi gö­rünen cisimler ise ışık kaynağı değildir. Bisiklet ve otomo­billerde kullanılan reflektörler, ayna, alüminyum folyo, metal kaşık gibi varlıklar aslında ışık kaynağı değildir. Ama aydınlatıldıklarında ışık yayıyormuş gibi görünürler. Ay da benzer şekilde Güneş'ten aldığı ışınlarla, ışık kaynağı gi­bi görünür. Ama aslında Ay bir ışık kaynağı değildir.
Enerji varlıklar üzerinde çeşitli değişiklikler yapabilir. Işık da varlıklar üzerinde çeşitli değişiklikler yapabilir.
Güneş görmemesi için alüminyum folyo ile kaplanan bir bitki yaprağı zamanla sararır. Işıksız ortamda bitkiler büyüyemez. Yani bitkiler büyümek için ışığa ihtiyaç duyar­lar. Bazı yiyecekler ışıkta fazla kalmaktan bozulur ve on­ların tatları değişir. Ayrıca uzun süre ışık altında kalan ga­zete elbise, perde gibi varlıkların renkleri solar. Hesap makinelerinde kullanılan piller ise ışığı elektriğe dönüştü­rerek kullanır. Varlıklar üzerindeki bu etkileri ışığın da bir enerji türü olduğunu gösterir.
GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE AYDINLATMA
Ateşin bulunması insanların yiyecek pişirme ve ısınma ihtiyaçlarını gidermekle kalmamış, gecelen karanlıktan korkmalarını da engellemiştir. Ancak ateş yakıcı olduğun­dan dolayı tehlikeliydi ve taşıması da zordu. Bu zorluğun aşılması için kandil, meşale gibi bazı aydınlatma tekno­lojileri devreye girdi.
Gün geçtikçe gelişen teknoloji insanları zamanla, gaz lambası ve mumla tanıştırdı. Bilim adamlarının yaptığı ça­lışmalar sayesinde teknoloji ilerlemiş ve 1880 yılında Thomas Edison'un elektrik ampulünü icat etmesi bu alan­da bir dönüm noktası olmuştur. Şu anda ise bunlardan çok daha fazla gelişmiş bir teknolojinin ürünleri olan am­pul ve flüoresans lamba günlük hayatımızda yaygın ola­rak kullanılmaktadır.
Yapılmakta olan araştırma ve geliştirme faaliyetleri ile ge­lecekte farklı aydınlatma teknolojileri ile karşılaşacağız. Sizin de bu konuda fikir ve projeleriniz var mı?
Aydınlatma, fotoğrafçı ve kameramanlar için çok önemli­dir. Çünkü net fotoğraf ve görüntülerin elde edilebilmesi için uygun ışık şartları gereklidir.
YAŞAMIMIZI ETKİLEYEN AYDINLATMA
Elinizdeki kitabı okurken, aydınlatma için kullandığınız lamba yerine mum kullandığınızı düşünün. Fark edersiniz ki, ışık yeterli olmadığı için mum ışığı altında kitap oku­mak çok zordur. Edison ampulü icat etmemiş olsaydı, da­ha kısıtlı aydınlatma imkânlarıyla baş başa olacaktık. Fut­bol karşılaşmaları gece oynanamaz, arabalarla gece yol­culuk yapılamaz, önemli birçok ameliyat yapılamazdı. Benzer örnekleri çoğaltmak mümkündür.
Uzun süre veya yakından televizyon izlediğimizde, bilgi­sayar kullandığımızda gözlerimiz rahatsız olur. Çünkü te­levizyon ve bilgisayar ekranından yayılan fazla ışık göz­lerimize zarar verir.
Bulunduğumuz ortamları aydınlatırken uygun ve tasar­ruflu seçimler yapmalıyız. Işık kaynağının parlaklığı, ko­numu, çeşidi maliyeti ve elektrik enerjisi tüketimini bu du­rumda dikkate almalıyız.
Özellikle ders çalışırken veya kitap okurken ışığın sol ar­kadan gelmesine ve kitabın gözümüzden yaklaşık 35-40 cm uzakta olmasına dikkat etmeliyiz.
Aşırı aydınlatma göz sağlığımıza zararlı olduğu gibi aile ve ülke ekonomisine de zararlıdır. Bu nedenle gereksiz ve fazla aydınlatmalardan kaçınmalıyız. Yazın saatlerin bir saat ileriye, kışın ise bir saat geriye alınmasıyla Gü­neş ışığından daha uzun süre faydalanıyoruz. Böylece di­ğer aydınlatma kaynaklarından tasarruf sağlıyoruz.
 
 
IŞIK DA ÇEVRE KİRLİLİĞİNE NEDEN OLABİLİR Mİ?
Işığın yanlış yerde, yanlış miktarda, yanlış yönde ve yan­lış zamanda kullanılmasına ışık kirliliği denir.
Güneş battıktan sonra etrafımızı seçebilmemiz için yolla­rın, evlerin, okulların yapay ışık kaynaklarıyla aydınlatıl­ması gerekir. Göz sağlığımız ve çalışmalarımızın verimli olması için de doğru aydınlatma çok önemlidir.
Caddelerden, binalardan, alışveriş ve eğlence yerlerinden yayılan fazla ışık, çevrenin aşırı aydınlatmasına sebep olur. Aşırı aydınlatma geceleri gökyüzündeki yıldızların ve gök cisimlerinin çoğunun gözlemlenmesini engeller.
Yüksek bina ve kulelerdeki ışıklar, özellikle göç yolunda­ki kuşların yönlerini şaşırarak, kulelere çarpıp ölmesine sebep olmaktadır. Deniz kenarındaki parlak ışıkları ay ışığı sanan, deniz kaplumbağası yavruları ise yönlerini şa­şırmakta ve tekrar denizi bulana kadar Ölmektedirler.
Işık kirliliğinin önlenmesiyle, yukarıdaki belirttiğimiz olumsuz durumlar ortadan kalkacaktır. Çevremizdeki ay­dınlatma teknolojilerini bu açıdan gözden geçirerek alına­bilecek tedbirleri bir an önce uygulamaya geçirelim.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
B. SES
HER SESİN BİR KAYNAĞI VARDIR
Çevremizdeki çeşitli varlıkların oluşturduğu, işitme organı­mızla algıladığımız etki ses olarak tanımlanır. Sesi oluştu­ran varlığa İse ses kaynağı denir. Mesela; "cik cik" sesi­nin kaynağı bir kuş, "hav hav" sesinin kaynağı ise bir kö­pektir. Farklı seviyelerde su doldurulmuş şişelerin ağzına doğru üflediğimizde her birinden farklı sesler çıktığını gö­rürüz. Çünkü aslında bu şişeler farklı ses kaynaklarıdır.
Ses kaynaklarını doğal ve yapay olmak üzere iki grupta inceleyebiliriz. Kendiliğinden ses çıkaran ses kaynakları­na doğal ses kaynakları denir. İnsan, hayvan, su gibi örnekler doğal ses kaynakları grubundandır. Kendiliğin­den ses çıkaramayan ancak bazı etkilerle ses çıkarabilen ses kaynaklarına yapay ses kaynakları denir. Müzik aletleri, radyo, kapı zili, korna gibi örnekler yapay ses kaynakları grubundandır.
Öğretmenimiz sınıfın ortasında konuşurken hepimiz din­leriz. Sınıfta farklı konumlarda bulunan herkes öğretme­nin sesini duyabilir. Çünkü öğretmenimizin konuşurken çıkardığı ses her yönde yayılarak her birimizin kulağına kadar ulaşır.
Işık ve görmeyle ilgili kısımda körebe oyunundan bahset­miştik. Gözü kapatıldığı için çevresini göremeyen ebenin işitme duyusu yardımıyla etrafındakiler! Fark ettiğinden söz etmiştik. Sesin kaynağını görmesek de sesin nere­den geldiğini fark edebiliriz. Bu iki tane kulağa sahip ol­mamız sayesinde elde ettiğimiz bir avantajdır. Yani, yal­nız kulaklarımızla bile yeterli ses çıkaran bir kaynağın ye­rini tahmin edebiliriz. Hatta kaynak hareket ederse, onun bize yaklaştığını veya bizden uzaklaştığını bile fark edebiliriz. Bu özelliğimiz ve duyduğumuz ambulans veya polis arabası sireni sayesinde bu araçların bize yaklaşıp yak­laşmadığını anlayabiliriz. Çünkü kaynaklardan gelen sesler kaynak bizden uzakta iken alçak, bize yakın iken yüksek olarak algılanır.
 
TİTREŞİM SONUCU: SES
Esnek bir cetveli eğip bıraktığımızda, teneke kutuya vur­duğumuzda, gergin bir paket lastiğine dokunduğumuzda, bir, kavanozun ağzına gerilmiş balona vurduğumuzda bu cisimlerin titreştiğini görürüz. Bu titreşimler, yapılan iş­lemler sırasında oluşan sesin de sebebidir. Yani cisimle­rin titreşmesi sonucu ses oluşur. Ancak şunları bilmeliyiz ki, ses çıkaran her maddenin titreşimini gözle göremeye-biliriz veya titreştiğini gördüğümüz her şeyin sesini duyamayabiliriz. Mesela televizyondan çıkan sesi oluşturan titreşimi göremeyiz ve bir kelebeğin kanat çırpışıyla olu­şan sesi duyamayız.
 
 
Altı kesilmiş bir pet şişenin bu kısmına bir naylon poşet parçası geçirip, iyice gerdirerek paket lastiği ile sabitle-yelim. Şişenin ağzını yanan bir muma 2-3 cm yaklaştırıp, parmak uçlarımızla poşet parçasına sertçe vurduğumuz­da mumun söndüğünü görürüz. Burada poşet parçasına vurarak oluşturduğumuz titreşim, havanın da titreşmesini sağladı. Şişe içinde yol alan titreşimli hava ise mumun sönmesine sebep oldu. Enerjinin varlıklarda değişiklik meydana getirebileceğini söylemiştik. O zaman, ses de bir çeşit enerjidir.
SESİN İŞİTMEDEKİ ÖNEMİ
Kar tanelerinin yere düşerken çıkardığı sesi duyamadığı­mız gibi balıkların kendi aralarındaki konuşmalarını da du­yamayız. Ayrıca kanımızın damarlarımızda dolaşması sı­rasında oluşan sesi de duyamayız. Sesi çok kısılmış bir radyoyu da duymakta zorluk çekeriz. Daha iyi duyabil­mek için sesi yükseltiriz. Uzaktaki birine sesimizi duyura­bilmek için bağırırken, söylediklerimizi yanımızdakinden başkası duymasın diye fısıldarız.
Sesleri duymamızı sağlayan, hafif sesleri kuvvetli sesler­den ayıran özelliğe sesin şiddeti denir.
Bazı düşük şiddetli sesleri duyabilmek, işitme yetimizin sınırlarını genişletmek için kullandığımız aletler vardır. Mesela nefes alırken akciğerlerimizde oluşan sesi, sindi­rim sırasında mide ve bağırsaklarımızda oluşan sesi du­yabilmek için stetoskop denen aleti kullanırız. Ayrıca, işitme cihazı da çevremizdeki seslerin şiddetini artırma­ya yarayan bir teknoloji ürünüdür.
Benzer şekilde duymak istediğimiz bazı seslerin şiddeti­ni azaltmak için de teknolojiden yararlanırız: Çift kat cam kullanılmış pencereler, atış poligonlarında çıkan yüksek şiddetteki sesin dışarıdan duyulmasını engelleyen duvar kaplamaları, otomobillerin motorlarında oluşan sesin ka­bine ulaşmasını engelleyen ürünler teknolojinin bu alan­daki faydalan

Olarak sayabileceğimiz örneklerdir. Verdiği­miz bu örnekler aynı zamanda işitme sağlığımızın korun­masına da yardımcı olur. Çünkü çok yüksek şiddetli seslere uzun süre maruz kalmak işitme sağlığımızı tehlikeye sokar. İşitme kaybına uğramamak için böyle yüksek şid­detli seslerden korunmalıyız. Mesela, müziği alçak sesle dinlemeli, iş makinelerinin çalıştığı ortamlardan uzak dur­malıyız.
SES DE ÇEVREYİ KİRLETİR
Düzensiz ve şiddeti yüksek kulağa hoş gelmeyen sesle­re gürültü veya ses kirliliği denir. Çevremizde ses kirli­liğinin yoğun olduğu birçok yer vardır. Teneffüste okul ko­ridoru, kantin veya açık alanlardan pazar yeri, birçok in­sanın birlikte yüksek sesli müzik dinleyerek eğlendiği mekânlar ses kirliliğinin yoğun olduğu yerlere örnektir.

Sınıfta bile her arkadaşımızın kendi halinde konuşması ses kirliliğine neden olur. Gürültü insanları rahatsız ettiği gibi hayvanların da ürküp kaçmalarına sebep olur.
Ses kirliliğini önlemek için;
- İnsanların toplu olarak bulunduğu yerlerde alçak ses­le konuşmak tercih edilebilir.
- Oluşan sesin başkalarına ulaşmasını engelleyecek teknolojik imkânlardan yararlanılabilir.
- Radyo ve televizyon izlerken sesin kısık olmasına dikkat edilebilir.
Kendi fikirlerinizi de ekleyerek listeyi uzatabilirsiniz. Böy­lece çevreye karşı ne kadar duyarlı olduğunuzu ispatla­mış olursunuz.

 
 
 
 
 
 
 
 
                



Sitede neler olsun?
Testler 29,73%
Konu anlatımları 0%
Sınıf çalışmalarımız 54,05%
Kendi resimlerimiz 13,51%
Yararlı site isimleri 2,7%
37 toplam oy:


Bugün 1 ziyaretçi (1 klik) Kişi Burdaydı!
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol